10. Jakie nawozy wybrać do fertygacji?

Kliknij i posłuchaj dziesiątego odcinka podcastu, Calfert o Uprawie w Twojej ulubionej aplikacji podcastowej;

Wbrew pozorom odpowiedź na to proste pytanie nie jest ani łatwa, ani jednoznaczna. Aby dobrze i precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie: „Jaki nawóz do fertygacji wybrać?” i, aby nie była to odpowiedź w stylu: “oczywiście najlepszy nawóz…”, należy zadać kilka pytań, które doprecyzują potrzeby danego gospodarstwa związane z fertygacją. Jest to ważne, bo źle określone warunki wyjściowe nie pomogą plantatorowi, a co gorsza mogą zniweczyć jego pracę.

Podawanie nawozów wraz z nawadnianiem nie jest trudne, ale wymaga wiedzy i umiejętności jej zastosowania w czasie prowadzenia aplikacji. Poniżej prezentuję kilka pytań, jakie zazwyczaj są zadawane przez doradców w ustalaniu warunków wyjściowych dla fertygacji w danej uprawie. 

• Do jakiej uprawy, odmiany chcemy dobrać nawóz?
• Czy uprawa jest prowadzona w systemach glebowych, czy na podłożach o ograniczonej objętości?
• Czy uprawa zlokalizowana jest w otwartym polu, czy pod osłonami?
• Czy oprócz fertygacji jest możliwość stosowania nawozów w aplikacji posypowej?
• Czy posiadamy urządzenie do podawania pożywki w magistralę, a jeśli tak, to jakie?
• Czy nasz układ jest jedno-, dwu- czy trzyzbiornikowy?
• Czy do podlewania używamy roztworów stężonych, czy gotowych?
• Czy posiadamy aktualne analizy gleby, podłoża, wody?

To kilka z podstawowych pytań, jakie należy zadać, gdy rozpoczynamy dyskusję na temat związany z fertygacją. Dzięki poznaniu odpowiedzi na nie możemy bardzo precyzyjnie dobrać nawóz do fertygacji, obliczyć dawkę, zaplanować strategię podawania nawozów oraz wybrać najlepszy moment, aby nawóz wraz z wodą wtłoczyć do magistrali. W tym miejscu należy wspomnieć, że eksperci firmy Calfert, Jarosław Barszczewski i Albert Zwierzyński, służą pomocą w przygotowaniu harmonogramu fertygacji plantacji.
Już teraz sugerujemy skontaktować się z nami, wypełniając formularz ZADAJ PYTANIE na stronie calfert.pl, aby uzyskać precyzyjne informacje dotyczące fertygacji. Tym bardziej zachęcamy do kontaktu właśnie teraz, bo w sezonie szybkie uzyskanie rekomendacji może być wydłużone w czasie, a czas wówczas ma pierwszorzędne znaczenie.

Mówiąc o nawozach do fertygacji, możemy wspomnieć, iż rynek prezentuje szeroki asortyment produktów przeznaczonych do podawania wraz z nawadnianiem kroplowym naszych plantacji. Pierwszy – i można powiedzieć podstawowy – podział należy oprzeć na tym, czy jest to nawóz tzw. dwuskładnikowy (dla przykładu saletra potasowa jest klasyfikowana jako nawóz dwuskładnikowy), oparty na prostych solach technicznych, zawierający dwa pierwiastki żywieniowe. Wśród podstawowych nawozów tzw. pojedynczych, inaczej zwanych monoskałdnikowymi (a naprawdę dwuskładnikowych), wymienić należy te bardziej znane i stosowane w fertygacji.

Są to zatem: saletra wapniowa Ca(NO₃)₂, saletra potasowa KNO₃, saletra magnezowa Mg(NO₃)₂, monofosforan amonu NH₄H₂PO₄, monofosforan potasu KH₂PO₄, siarczan potasu K₂SO₄, siarczan magnezu MgSO₄, saletra amonowa NH₄NO₃ – rzadziej spotkamy się z wykorzystaniem siarczanu amonu (NH₄)2SO₄, chlorku potasu KCl czy chlorku wapnia CaCl.

Jak widać, na bazie tych wymienionych nawozów, zawierających proste sole techniczne, można zbudować dowolny skład pożywki zawierający makroskładniki pokarmowe – te pierwszorzędowe (są to azot, fosfor i potas), jak i drugorzędowe (tu zaliczymy wapń, magnez i siarkę). 

Na rynku dostępne są też wieloskładnikowe nawozy do fertygacji, zawierające głównie azot, fosfor, potas w różnych proporcjach, czasem magnez i siarkę, rzadziej wapń oraz odpowiednią ilość mikroelementów. Nawozy wieloskładnikowe są wygodniejsze w aplikacji w porównaniu z nawozami monoskładnikowymi, ale relacje azotu do fosforu i do potasu są już z góry przez producenta określone. Z jednej strony jest to zaletą (mało manipulacji i liczenia). Zaś z drugiej strony stałość składu może być wadą – dlatego w serii nawozów do fertygacji FERTYGOLD, formuł jest aż 9, w tym jeden nawóz z serii FERTYGOLD Low pH. Tak duża rodzina produktowa daje duże możliwości w wyborze odpowiedniego nawozu, który w danym momencie jest potrzebny do fertygacji posiadanej uprawy. Pozwala także na różnego rodzaju modyfikacje składu pożywki, gdy chcemy osiągnąć zamierzony efekt, poprzez stosowanie fertygacji w naszej uprawie. Warto zaznaczyć, że nawozy FERTYGOLD są ze sobą mieszalne w każdej relacji i każdy z każdym. Zaleca się jednak separowanie zarówno produktów zawierających siarczany, jak i ich mieszanin siarki czy fosforu, od zbiorników zawierających wapń dla uniknięcia ryzyka wytrącenia w zbiornikach koncentratów gipsu lub precypitatów fosforu. 

Nawozy do fertygacji  MUSZĄ się znakomicie rozpuszczać!

Nawozy do fertygacji – czy to wielo-, czy dwuskładnikowe – powinny być w pełni i bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie. Chodzi o to, aby cały dodany do zbiornika nawóz w pełni się rozpuścił, a tak przygotowana pożywka zawierała dostępne dla roślin składniki pokarmowe, które nawóz zawiera w swoim składzie. Przygotowanie roztworów do fertygacji z nawozów serii FERTYGOLD powinno nastąpić poprzez rozpuszczenie 10 kg nawozu w minimum 100 litrach czystej wody. Po dodaniu nawozu do zbiornika należy stale mieszać roztwór, aby całość nawozu dokładnie się rozpuściła i wymieszała w wodzie. Dodawana ilość zależy jednocześnie od właściwości rozpuszczalnych nawozów FERTYGOLD, temperatury wody i temperatury otoczenia. Chcąc uzyskać wyższe stężenia nawozów, można rozpuszczać je w letniej wodzie, ale… tylko do szybkiego zużycia. Koncentrat pozostawiony na więcej niż 12 godzin w niskiej temperaturze może po przekroczeniu wartości krytycznej stężenia soli w roztworze wytrącać się w postaci osadów na dnie i ściankach zbiornika. Gdy nawóz FERTYGOLD zostanie całkowicie rozpuszczony, można go podawać do instalacji nawodnieniowej, lub – jeśli zamierzamy dodać do zbiornika z nawozem FERTYGOLD inne składniki, takie jak na przykład magnez (co uczynić możemy poprzez dodanie CALFERT BASIC MAGNEZ), czy też koncentratu mikroelementowego CALFERT BERRY DUO, to oczywiście możemy to zrobić, pamiętając o zasadzie mieszalności nawozów między sobą. Nawozy wieloskładnikowe FERTYGOLD do fertygacji charakteryzują się bardzo dobrymi zdolnościami rozpuszczania w wodzie, w czasie przygotowania stężonej pożywki nawozowej.

W powyższej tabeli przedstawiono maksymalną ilość nawozu w gramach dodanego do 1 litra wody, jaka zostanie rozpuszczona przy temperaturze 20°C. Dla różnych kompozycji nawozy do fertygacji FERTYGOLD mają różną rozpuszczalność: od 160 gramów do 360 gramów nawozu rozpuszczonego w 1 litrze wody. Rozpuszczalność nawozu zależy od tego, z jakich składników powstał, a nawozy FERTYGOLD są przygotowywane we włoskiej fabryce z najczystszych i najlepszych komponentów. Dlatego też ich rozpuszczalność w wodzie jest na wysokim poziomie.  

Jak dobrać bezpieczne stężenie pożywki?

Dobry nawozów to taki, który dobrze się rozpuszcza i nie pozostawia osadu pochodzącego z części nierozpuszczalnych. Na rozpuszczalność nawozów wpływa (o czym już wspomniano) temperatura wody, ponieważ niektóre sole, takie jak na przykład siarczan potasu, potrzebują temperatury najlepiej około 20°C, aby się dobrze rozpuścić. Weźmy więc pod uwagę, że jeśli chcemy sporządzić pożywkę w wodzie o temperaturze 4–7° C, pobranej wprost ze studni, to rozpuszczalność nawozu może być słabsza.  W powyższej tabeli, oprócz rozpuszczalności, przedstawiono przewodność elektryczną dla roztworu 0,1% wyrażoną w μS/cm. Jak widać, dla różnych składów nawozów z serii FERTYGOLD, przewodnictwo właściwe (EC) roztworu 0,1% jest różne, co jest związane z różnym stopniem przewodnictwa elektrolitycznego różnych soli, których użyto do produkcji. Dzięki wiedzy o przewodności elektrolitycznej wody używanej do fertygacji oraz o tym, jaki wpływ na EC roztworu ma konkretny nawóz, możemy dobrać takie stężenie, aby nie powodować niebezpiecznego zasolenia w strefie korzeniowej. 

Kontrola parametrów pH i EC

Trzeba przypomnieć, że EC i pH to dwa podstawowe parametry i gleby, i wody, które w czasie fertygacji powinny być regularnie kontrolowane:

• w przypadku podłoży o ograniczonej objętości – raz dziennie o stałej porze (pożywka i przelew);
• w przypadku upraw glebowych – raz na 3–7 dni.

EC i pH możemy kontrolować w wodzie przy pomocy prostych i tanich pH metrów i konduktometrów. W tabeli widać, jaki jest wpływ 1-procentowego roztworu na odczyn pożywki. Nawozy z serii FERTYGOLD mogą obniżyć pH pożywki nawozowej nawet do 1 punktu, a nawóz z serii FERTYGOLD LpH nawet do 2 punktów od pH wyjściowego. Ta właściwość jest potwierdzona w praktyce, ponieważ w gospodarstwie Kozacka Truskawka u Konrada Kozakiewicza, pH wskazane przez dozownik (gdy podawana była czysta woda) wynosiło 7,5. Gdy zaś podawany był nawóz FERTYGOLD, pH spadło do poziomu 6,5. Nawozy FERTYGOLD obniżają zatem odczyn pożywki, ale czy będzie to wystarczające dla danej uprawy? Wszystko zależy od wielkości bufora wody (zawartość wodorowęglanów (HCO_3-), dlatego każdorazowo zachęcam kontrolować odczyn i EC pożywki. 

Nawozy FERTYGOLD do fertygacji mają jeszcze jedną, nie zawsze spotykaną właściwość. Mianowicie zabarwiają wodę w zbiorniku na niebiesko. Gdy plantator przygotowuje zbiornik ze stężoną pożywką nawozową na kilka dni, a niekiedy nawet na cały tydzień, dozując pewną partię pożywki co jakiś zadany czas, to widok niebieskiego roztworu ułatwia identyfikację obecności w zbiorniku nawozu  FERTYGOLD. Eliminuje to ryzyko ponownego dodania nawozu, co może prowadzić do zasolenia lub na przykład wytrącenia osadów w zbiorniku czy na elementach instalacji nawodnieniowej. Ta właściwość nawozów FERTYGOLD sprawdza się w praktyce i może uchronić nas przed popełnieniem błędu, zwłaszcza gdy pożywki bywają przygotowywane przez różne osoby, czego należy za wszelką cenę unikać. 

Zawartość składników pokarmowych w nawozach do fertygacji

Gorąco zachęcam, aby przed wyborem nawozu do fertygacji, przeczytać jego etykietę lub opis na stronie internetowej producenta lub dystrybutora. Wszystkie informacje o nawozach FERTYGOLD znajdują się tutaj.

Wieloskładnikowe nawozy do fertygacji możemy podzielić na trzy grupy:

1. nawozy zrównoważone, 
2. o wysokiej zawartości fosforu, 
3. o wysokiej zawartości potasu.  

Nawozy zrównoważone do fertygacji

Nawozy zrównoważone to formuły: FERTYGOLD 20-20-20 i FERTYGOLD 18-18-18 + mikro. 

Na pierwszy rzut oka różnica pomiędzy tymi nawozami to po 2%. Dostępne są takie właśnie dwie kompozycje, ponieważ plantatorzy są przyzwyczajeni albo do zrównoważonego składu NPK 20-20-20, albo NPK 18-18-18 – każdy plantator może wybrać swój ulubiony. Różnice pomiędzy formułami są jednak nie tylko w liczbach, ale i w postaci chemicznej:

• FERTYGOLD 20-20-20 nie zawiera siarki, a FERTYGOLD 18-18-18 siarczany zawiera;
• w „osiemnastkach” mamy tylko dwie formy azotu: amonową i azotanową, w „dwudziestce” zaś ponad 10% azotu jest w formie amidowej (mocznikowej). Są takie momenty w uprawie, że nie chcemy aplikować amidowej formy poprzez fertygację, dlatego w takich sytuacjach mamy możliwość zastosowania FERTYGOLD 18-18-18. 

Nawozy do fertygacji o wysokiej zawartości fosforu

Druga grupa to nawozy o najwyższej zawartości fosforu w składzie. Nawóz FERTYGOLD 9-45-15 – szczególnie wskazany będzie na początku wegetacji, tuż po sadzeniu i pod koniec sezonu wegetacyjnego. Może być także niezbędny w rewitalizacji roślin po stresach abiotycznych. 

Wysokopotasowe nawozy do fertygacji

Trzecia grupa to nawozy, które w swoim składzie zawierają najwięcej potasu, jest ich w serii FERTYGOLD aż 6 formuł. Każdy z nich jest inny i będzie rekomendowany do różnych upraw, odmian, systemów uprawy czy momentu zastosowania. Poza najwyższą zawartością potasu w nawozach FERTYGOLD są różne zawartości azotu i fosforu, dzięki czemu łatwiej wybrać i najprecyzyjniej dobrać żywienie do aktualnych potrzeb roślin na plantacji. W poniższej tabeli przedstawiono procentową zawartość każdego z makroelementów znajdujących się w poszczególnych nawozach FERTYGOLD (procenty, wagowo). Przed wyborem konkretnego produktu zachęcamy do zapoznania się z poniższą tabelą, w której zawarta jest informacja o ilości składnika pokarmowego, wyrażonej w formie tlenkowej oraz przeliczonej na formę czystą, czyli jon jaki de facto jest pobierany przez system korzeniowy. Bazując na masie danego pierwiastka oraz  jego procentowej zawartości w nawozie, kalkulujemy skład pożywki. Poniższe, już gotowe obliczenia, na pewno pomogą lepiej dopasować konkretny nawóz do potrzeb fertygacji. 

FERTYGOLDY nie zawierają niepotrzebnych balastowych pierwiastków, do których zaliczamy przede wszystkim sód (Na). Tylko jedna formuła FERTYGOLD 0-40-40 zawiera w swoim składzie 10% chloru i poza tym jednym produktem, wszystkie pozostałe FERTYGOLDY są wolne od chloru. 

Zawartość mikroelementów w nawozach do fertygacji.

W przypadku nawozów wieloskładnikowych, jak już wiadomo po lekturze tego artykułu, zawartość makroelementów głównie NPK, jest zróżnicowana. Bardzo często zdarza się, że zawartość mikroelementów w serii nawozów do fertygacji jest taka sama i zazwyczaj kształtuje się poniżej 1%. W przypadku FERTYGOLD i FERTYGOLD LpH zawartość mikroskładników jest inna. Mianowicie w nawozach FERTYGOLD zawartość mikroskładników jest odpowiednio wysoka w porównaniu do ich zawartości w innych nawozach do fertygacji dostępnych na rynku. Warto to wziąć pod uwagę przy wyborze nawozu do fertygacji. Albowiem przysłowiowa złotówka różnicy w cenie opakowania produktu wynika właśnie z tego, ile składników pokarmowych dany produkt zawiera, a komponenty wnoszące mikroelementy do nawozów są, obok fosforu, najdroższymi surowcami. W nawozach FERTYGOLD cynk, żelazo, miedź i mangan występują w formie chelatu EDTA i są stabilne w roztworach o pH od 3 do 6,5. Bor i molibden nie są schelatowane – nie ma takiej konieczności.

Należy zwrócić szczególną uwagę, iż mimo że nawozy do fertygacji z serii FERTYGOLD zawierają mikroskładniki pokarmowe, to ich ilość może się okazać niewystarczająca, aby zaspokoić potrzeby pokarmowe konkretnych odmian. Dlatego w roku 2018 dr hab. Zbigniew Jarosz zaproponował i współtworzył formułę nawozu mikroelementowego CALFERT BERRY DUO. Poniżej prezentujemy skład nawozu do fertygacji zawierającego wszystkie mikroelementy. 

CALFERT BERRY DUO:

• bor rozpuszczalny w wodzie (B) – 0,25%;
• miedź EDTA rozpuszczalna w wodzie (Cu) – 0,10%;
• żelazo DTPA rozpuszczalne w wodzie (Fe) – 1,62%;
• mangan EDTA i DTPA rozpuszczalny w wodzie (Mn) – 0,8%;
• molibden rozpuszczalny w wodzie (Mo) – 0,05%;
• cynk EDTA i DTPA rozpuszczalny w wodzie (Zn) – 0,45%.

W tym nawozie nie ma pierwiastków balastowych – przede wszystkim sodu, który może być szkodliwy dla roślin. Cynk i mangan są schelatowane przez dwa zawiązki EDTA i DTPA, czyli są stabilne w roztworze przy pH 3–6,5 (EDTA) i pH 3-7,5 (DTPA). Żelazo jest chelatowane tylko przez DTPA, a miedź tylko przez EDTA. Dzięki zastosowaniu dwóch związków chelatujacych dla poszczególnych pierwiastków uzyskano większą stabilność w roztworze o pH nawet do 7,5 dla DTPA. Przy połączeniu Calfert Berry Duo z nawozami z serii FERTYGOLD (które mają właściwości obniżające odczyn pożywki) może się okazać, że dodatkowe zakwaszanie pożywek przy pomocy kwasu azotowego lub ortofosforowego nie będzie konieczne. Niemniej jednak kwestie związane z odczynem pożywki chciałbym zostawić do osobnego rozważenia, ponieważ w pierwszym kroku musimy mieć chemiczną analizę wody, a następnie zastanowić się, jak modyfikować odczyn wody – czy przy zastosowaniu samych tylko nawozów, czy też może przy użyciu kwasu azotowego, ortofosforowego i czy w ogóle jest to konieczne? 

Jak aplikować magnez i wapń w czasie fertygacji?

Jak już widać było w tabeli przedstawiającej skład makroelementów, tylko nawozy FERTYGOLD 8-5-40,  FERTYGOLD 9-18-27 oraz FERTYGOLD 15-5-30 zawierają 2% magnezu, a FERTYGOLD 8-12-24 zawiera 3% tego pierwiastka. Jest to w większości przypadków zbyt mało, aby zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin. Dlatego, jeśli do zbiornika – nazwijmy go umownie zbiornikiem B – dodajemy nawozy FERTYGOLD, to tam właśnie zaleca się dodać magnez w postaci siarczanu magnezu. Rozpuszczonym i gotowym do użycia nawozem magnezowym jest Calfert Basic Magnez. Ten nawóz ma wygodną formę, jest gotowy do użycia, wystarczy odmierzyć dawkę i dodać do zbiornika. Czasem, nie chcąc aplikować siarczanu magnezu (lub nie mogąc go użyć z powodu zawartości siarki w wodzie), sięgamy po saletrę magnezową, wówczas ten nawóz dodać można do dowolnego zbiornika. 

Saletra wapniowa jest podstawowym nawozem dwuskładnikowym, wraz z którym podajemy roślinom azot i wapń. Na plantacjach truskawek czy malin powinna być w określonych dawkach aplikowana przez cały okres wegetacji, a nie tylko po kwitnieniu i w czasie owocowania i zbiorów. Rekomendujemy stosowanie nawozów zawierających azotan wapnia z firmy HAIFA, ponieważ te produkty cechuje wysoka czystość, brak związków balastowych oraz bardzo dobra rozpuszczalność w wodzie. Haifa w swojej ofercie posiada saletrę wapniową o podwyższonej, 33% zawartości CaO. Zwyczajowo saletry wapniowe zawierają 26,5% CaO. 

W sezonie 2022 do oferty firmy Calfert dodany został nawóz NEUTRASOL zawierający 9% CaO i 1% MgO. Jest to tiosiarczan wapnia w postaci płynnej. Jeśli chcemy jeszcze podnieść zawartość wapnia, ale już nie wnosić dodatkowego azotu, sięgnijmy właśnie po NEUTRASOL. Można go stosować w dawce 10 l/ha, w tym samym zbiorniku co saletrę wapniową. Jedyna uwaga, jaką należy tutaj wymienić, to fakt, że gdy do zbiornika dodajemy nawóz NEUTRASOL, uprzednio nie modyfikujmy pH wody przy użyciu kwasu azotowego lub ortofosforowego. Dodam, że pożywka nawozowa przygotowana poprzez zmieszanie nawozu NEUTRASOL z saletrą wapniową powinna być od razu wtłoczona w magistralę i podana roślinom. Nie powinno się takiej pożywki zbyt długo przetrzymywać w zbiorniku, ponieważ może wystąpić sedymentacja słabo rozpuszczalnego tiosiraczanu wapnia – po przereagowaniu soli ze sobą w wodzie. 

ZAPAMIĘTAJMY! 

Nawozy do fertygacji powinny się charakteryzować wysoką rozpuszczalnością w wodzie.

Zawarte w nich związki soli technicznych powinny w całości ulegać dysocjacji.

W nawozach do fertygacji nie powinno być pierwiastków balastowych, szczególnie sodu.

Nawozy do fertygacji powinny mieć możliwie najniższy indeks solny przy opracowanej kompozycji.

Nawozy do fertygacji nie powinny podnosić pH pożywki.

Zaletą nawozów do fertygacji jest zmiana zabarwienia koloru pożywki w zbiorniku.

Wybierając nawozy do fertygacji, przeczytajmy etykietę produktu.

Zaplanujmy, jak wzbogacić w magnez i/lub mikroelementy nawóz wieloskładnikowy, jeżeli zaistnieje taka potrzeba.

Zaplanujmy, jak podamy wapń w czasie fertygacji.

Drogi Plantatorze, potrzebujesz pomocy z zakresu fertygacji? Chciałbyś uzyskać informacje o nawozach, dawkach lub harmonogram fertygacji twoich upraw? Potrzebujesz konsultacji i pomocy w zakresie ułożenia zaleceń nawozowych? 

Nic prostszego! Już teraz kliknij w link i ZADAJ PYTANIE naszym ekspertom lub prześlij do nas wyniki analiz gleby i wody oraz gatunek/odmianę roślin i swoje dane kontaktowe.

Bardzo prosimy, podziel się tym podcastem Calfert o Uprawie, ze swoimi znajomymi plantatorami, sadownikami lub warzywnikami. Za każdą recenzję, komentarz i polecenie bardzo serdecznie dziękujemy. 

Do usłyszenia w kolejnym odcinku podcastu Calfert o Uprawie!

Zapraszają: Jarosław Barszczewski oraz Albert Zwierzyński.

Music and Sound effects obtained from https://www.zapsplat.com