pH gleby – wszystko, co powinieneś wiedzieć o odczynie gleby
Odczyn gleby to jeden z najważniejszych parametrów w uprawie roślin. Kontrola pH gleby wpływa na efektywność nawożenia oraz dostępność składników odżywczych dla roślin. Dlatego odpowiedni odczyn gleby ma tak istotne znaczenie. Dowiedz się, jak prawidłowo mierzyć pH gleby i jak dostosować gleby o różnej kwasowości do wymagań różnych roślin uprawnych.
Wolisz posłuchać podcastu? Kliknij link poniżej:
6. Odczyn gleby w uprawie truskawek i malin, dlaczego jest taki ważny?
Odczyn gleby a dostępność składników odżywczych
Odczyn gleby, wyrażany jako pH, wskazuje poziom kwasowości podłoża. Skala pH wynosi od 1 do 14, gdzie wartość 7 oznacza odczyn obojętny. Gleby o pH poniżej 7 są kwaśne, natomiast powyżej 7 – zasadowe. Przykładowo w uprawie truskawek i malin preferowany jest odczyn lekko kwaśny gleby, zwykle w granicach pH 5,5–6,5. Ale dlaczego właściwie odczyn gleby jest tak istotny? Okazuje się, że odpowiednie pH gleby jest kluczowe dla efektywnego pobierania składników odżywczych przez rośliny.
Przy niskim pH utrudnione jest bowiem pobieranie przez rośliny azotu, potasu, fosforu, a także magnezu czy siarki. W skrajnych przypadkach, przy pH ok. 4,5 rośliny mogą przyswajać zaledwie około 10% składników. Tak niski poziom może więc prowadzić do niedoborów kluczowych pierwiastków, a w efekcie do zahamowania wzrostu roślin, zaburzenia procesów kwitnienia i owocowania. Ponadto braki magnezu przekładają się na zanikanie chlorofilu w liściach, a niedobór siarki utrudnia wybarwianie się owoców. Z kolei przy pH powyżej 7,5, mogą pojawić się problemy z pobieraniem mikroskładników, takich jak żelazo, mangan czy bor.
W sytuacji, gdy niewyregulowany odczyn gleby wpływa na zakłócenie pobierania składników odżywczych przez rośliny, zwiększenie nawożenia nie rozwiąże problemu. Znacznie bardziej efektywne i ekonomiczne jest zadbanie o prawidłowe pH gleby. Ale jak to zrobić?
Jak skutecznie mierzyć pH gleby?
Na początek należy określić aktualną kwasowość naszej gleby. W tym celu można skorzystać z wielu narzędzi dostępnych na rynku. Do dyspozycji mamy chociażby klasyczne już płytki porcelanowe z płynem Helinga, paski barwiące czy bardziej zaawansowane technologie, jak elektroniczne pH-metry glebowe. Jednak najdokładniejsze wyniki da nam analiza laboratoryjna gleby wykonana w stacji chemiczno-rolniczej.
Próbki do takiej analizy pobieramy z głębokości do 20 cm, czyli z warstwy, w obrębie której rozrasta się system korzeniowy. Pomiar próbki pobranej jedynie z powierzchni gleby może dać bowiem zafałszowane wyniki, prowadzące do błędnych decyzji uprawowych. Próbki należy pobrać zarówno spod rośliny, jak i spomiędzy roślin. Może się okazać, że wyniki pomiaru będą się znacznie od siebie różnić, wówczas należy wziąć pod uwagę wartość pH gleby pobranej bezpośrednio spod rośliny.
Rekomendujemy wykonywanie takiej analizy dwa razy do roku: wiosną oraz po zbiorze owoców. Dodatkowo odczyn gleby warto dodatkowo mierzyć na bieżąco jednym z wymienionych wyżej kwasomierzy – 1–2 razy w tygodniu, i w razie potrzeby szybko reagować na zmiany tego parametru.
Jak interpretować wyniki analizy pH gleby?
W zależności od metody oznaczenia pH (w wodzie lub w roztworze 1 mol KCl), wyniki mogą się nieco różnić. Mianowicie w analizach metodą rolniczą i sadowniczą pH jest oznaczane w 1-molowym roztworze KCl. Natomiast w przypadku metody ogrodniczej spotkamy się z oznaczeniem tego parametru w H2O. Co więcej, pomiary wykonane w 1 MOL KCl mają nieco niższe wartości niż te przeprowadzone w wodzie. Należy mieć to na uwadze, przystępując do interpretacji wyników. Albowiem tablice nawozowe i dawki wapnowania opracowywane przez specjalistów oparte są zwykle na pH oznaczanym w 1 mol KCl. W razie potrzeby można więc skorzystać z odpowiednich tabel przeliczeniowych.
Agronomiczna kategoria gleby a jej wpływ na odczyn
Ponadto warto zdać sobie sprawę, na jakim rodzaju gleby prowadzimy uprawę. Albowiem w zależności od kategorii agronomicznej gleby, jej podatność na zmiany pH będzie różna. W dużym uproszczeniu kategoria agronomiczna określa opór gleby do zmian odczynu. Na tej podstawie wyróżniamy różne klasy gleby – od bardzo lekkiej po ciężką, gdzie gleby lekkie łatwiej ulegają zmianom pH, natomiast gleby ciężkie wymagają większej dawki wapna, aby podnieść odczyn. Opór gleby jest często łączony ze składem mechanicznym gleby i są brane pod uwagę przy opracowywaniu strategii wapnowania.
Właśnie w oparciu o kategorie agronomiczne ustalane są dawki stosowania nawozów wapniowych. Zaleca się, aby wapnowanie gleb lekkich podzielić na 1 do 3 etapów, stosując dawki dzielone. Po każdej aplikacji należy zbadać pH gleby na nowo. Natomiast w przypadku gleb ciężkich zwykle wystarczy pojedynczy zabieg wapnowania, pełną dawką. Tu również należy kontrolować odczyn gleby. Jeśli bowiem pH wyraźnie spadnie, konieczne będzie podjęcie działań mających na celu przywrócenie optymalnych wartości, co jest procesem długotrwałym.
Co powoduje zakwaszenie gleb uprawnych?
Zakwaszenie gleby wynika z różnych czynników. Z jednej strony jest to skutek naturalnych procesów zachodzącym w glebie, jak chociażby jej aktywność mikrobiologiczna czy systemu korzeniowego. Nie mniej ważny jest też czynnik ludzki. Mianowicie wskutek stosowania dużej ilości nawozów bogatych w azot amonowy czy mocznik dochodzi do wzrostu kwasowości gleby. Dlatego tak ważne są regularne kontrolowanie pH gleby i stosowanie zrównoważonego nawożenia. Odpowiednia strategia wapnowania, dostosowana do kategorii agronomicznej gleby, przyczyni się do poprawy efektywności nawożenia i zmniejszy koszty produkcji. Pamiętajmy, że monitorowanie pH gleby to inwestycja, która przekłada się na jakość i obfitość plonów, co ma kluczowe znaczenie dla opłacalności produkcji.