Zwalczanie roztocza truskawkowca – dlaczego takie trudne?

Roztocz truskawkowiec stanowi coraz większy problem w uprawach truskawek. Jego ukryty tryb życia, szybkie tempo namnażania oraz ograniczone metody zwalczania sprawiają, że walka z tym szkodnikiem jest wyjątkowo trudna. Wystąpienie dr hab. Edyty Górskiej-Drabik, prof. UP w Lublinie podczas Berry Tech 2024 rzuca światło na skuteczne rozwiązania w walce z tym trudnym szkodnikiem. Jak się okazuje, zwalczanie roztocza truskawkowca wymaga kompleksowego podejścia – od wyboru sadzonek poprzez właściwą diagnostykę po dostępne rozwiązania wspomagające eliminację roztocza z plantacji.

 

Charakterystyka roztocza truskawkowca – jak rozpoznać szkodnika?

Roztocz truskawkowiec to mikroskopijny szpeciel, który jest trudny do wykrycia ze względu na swoje niewielkie rozmiary oraz ukryty tryb życia. Rozmnaża się partenogenetycznie, co pozwala mu szybko zwiększać populację nawet bez obecności samców.

Charakterystyczne dla tego szkodnika jest właśnie szybkie tempo rozwoju – w sprzyjających warunkach (25°C) cykl rozwojowy może wynosić zaledwie 7–9 dni, co pozwala na wytworzenie 4–5 pokoleń rocznie. Zmiany klimatyczne, takie jak łagodniejsze zimy i wzrost temperatury, sprzyjają wydłużeniu okresu aktywności szkodnika, zwiększając jego szkodliwość.

Szkodliwość roztocza truskawkowca

Jest to o tyle ważne, że obecność roztocza truskawkowca na plantacji wiąże się z poważnymi uszkodzeniami roślin: ograniczenie fotosyntezy, deformacje i drobnienie liści, zahamowanie wzrostu roślin. Ponadto żerowanie na pąkach kwiatowych powoduje, że owoce nie wykształcają się lub są zdeformowane, drobnieją, są twarde, słabo wybarwione i kwaśne. Natomiast w przypadku plantacji matecznych obserwujemy redukcję jakości i liczby sadzonek. Krótko mówiąc, szkodnik atakuje liście, kwiaty oraz owoce, powodując znaczne obniżenie jakości i ilości owoców. Szacuje się, że straty mogą sięgać nawet 70% plonu.

Diagnostyka roztocza truskawkowca – jak wykryć szkodnika?

Rozpoznanie obecności roztocza truskawkowca jest zatem bardzo trudne i wymaga specjalistycznego sprzętu oraz doświadczenia. Objawy żerowania można bowiem łatwo pomylić z niedoborami pokarmowymi, obecnością nicieni, uszkodzeniami herbicydowymi czy mrozowymi. Dlatego w celu potwierdzenia obecności szkodnika zaleca się skorzystanie z usług specjalistycznych jednostek, takich jak PIORiN czy ODR.

Warunki sprzyjające występowaniu roztocza truskawkowca

Roztocz truskawkowiec ma swoje wymagania w stosunku do środowiska, w którym bytuje. Najlepiej rozwija się przy wysokiej wilgotności powietrza (80–90%) i umiarkowanej temperaturze (około 20°C). Łagodne zimy, uprawy w tunelach oraz zachwaszczenie i silne zagęszczenie plantacji sprzyjają jego namnażaniu i rozprzestrzenianiu się. Wówczas bardzo łatwo się przenosi z rośliny na roślinę, również z rozłogami. Jego rozprzestrzenianiu sprzyjają także inne czynniki, jak chociażby owady, narzędzia, obuwie pracowników itp.

Które odmiany truskawki są odporne na roztocza?

Już w 2015 r. prof. Barbara Łabanowska stwierdziła, że nie ma odmian truskawki odpornych na roztocza truskawkowca. Mianowicie spośród 20 odmian, które były badane, zaledwie dwie wykazywały najmniejszą podatność, ale żadna nie była całkowicie odporna. Niestety, późniejsze obserwacje tylko potwierdzają te informacje.

Zwalczanie roztocza truskawkowca – metody chemiczne

Jeżeli chodzi o chemiczne zwalczanie roztocza, liczba akarycydów dopuszczonych do użytku jest ograniczona i jeszcze będzie się kurczyć. Ponadto wykazują one skuteczność na poziomie 60–90%, zależnie od różnych czynników, takich jak dawka, technika aplikacji czy zagęszczenie roślin.

Oznacza to, że zawsze zostaje nam jakaś niewielka populacja szkodnika, która znowu powoli będzie narastać w czasie sezonu. I z tym musimy się liczyć, że żadna z tych substancji nie wyeliminuje szkodnika całkowicie z plantacji. Może go ograniczyć, ale nie wyeliminuje – mówi prof. Edyta Górska-Drabik, podczas Berry Tech 2024.

Co istotne, każdy ze środków dopuszczonych do zwalczania roztocza truskawkowca, można zastosować jeden raz w sezonie i należy tego przestrzegać. Bardzo ważne jest bowiem, aby naprzemiennie stosować preparaty z różnych grup chemicznych, bo tylko w ten sposób możemy zapobiec powstawaniu ras odpornych szkodnika.

Ponadto efektywność zwalczania roztocza truskawkowca można zwiększyć poprzez odpowiednią technikę oprysku. Ze względu na trudność z dotarciem w zakamarki, gdzie chowa się szkodnik, zasadne jest zastosowanie dodatkowego strumienia powietrza oraz precyzyjne dostosowanie ilości cieczy użytkowej do masy roślinnej – do nawet 1200 l/ha w późniejszych fazach wegetacji.

Ten drugi okres, już po zbiorze, też jest bardzo ważnym momentem, kiedy szkodnika możemy zwalczać – dodaje prelegentka.

Metody biologiczne – roztocza drapieżne w walce ze szkodnikiem

Walkę z roztoczem może wspomóc introdukcja drapieżnych roztoczy z rodziny dobroczynkowatych, takich jak:

• Neoseiulus cucumeris, 

• N. californicus,

• N. fallaci,

• Amblyseius montdorensis.

Metody biologiczne sprawdzają się głównie w uprawach pod osłonami i w sytuacji niskiej liczebności szkodnika. Ich skuteczność zależy jednak od warunków środowiskowych i dostępności szkodnika, czyli żywiciela.

Jeżeli roztocz żeruje w tych niewielkich przestrzeniach, zwiniętych liściach, to drapieżcy nie są w stanie tam dotrzeć. Ponadto w uprawach polowych tendencja rozpraszania się tych drapieżników jest dosyć duża, co wiąże się z koniecznością zwiększania liczby wprowadzanych drapieżców. To z kolei generuje, oczywiście, koszty, więc nie osiągniemy natychmiastowych rezultatów – mówi prof. Edyta Górska-Drabik.

Metody fizyczne – nowoczesne podejście do ochrony roślin

Pewne nadzieje wiążemy z metodami fizycznymi, które znajdują zastosowanie na etapie obróbki materiału nasadzeniowego. Są to:

• namaczanie sadzonek w wodzie 46,5°C /5–10 min. – metoda ta ma 100% skuteczność w eliminowaniu wszystkich stadiów rozwojowych szkodnika, jednak wiąże się z dużym ryzkiem uszkodzenia roślin oraz zainfekowania zdrowych sadzonek przez patogeny przenoszone przez wodę;
• obróbka parowa – komora parująca zaprogramowana czasowo: 37°C / 1 godz., następnie 21–25°C / 1 godz., zabieg główny 44°C/4 godz.) – umożliwia eliminację wszystkich stadiów rozwojowych, ale sam proces jest dość skomplikowany;
• CATT (Controlled Atmosphere Temperature Treatment) – metoda polegająca na połączeniu wysokiej temperatury (35°C) z kontrolowaną atmosferą (50% CO₂, 10% O₂) i wysoką wilgotnością względnej przez 48 godzin – wykazuje wysoką skuteczność (w testach CATT zmniejszyło mobilne formy P. pallidus o 99,8%) bez negatywnego wpływu na kondycję rośliny).

Czy zwalczanie roztocza truskawkowca może być w ogóle skuteczne?

Jak widzimy, walka z roztoczem truskawkowcem jest bardzo trudna. W tym przypadku skuteczna ochrona plantacji truskawek wymaga zintegrowanego podejścia. Podstawą jednak jest zdrowy materiał nasadzeniowy. Ważne jest wybieranie sadzonek od sprawdzonych producentów i unikanie materiału niewiadomego pochodzenia.

Trzeba sobie zdać sprawę z tego, że jeżeli już macie roztocza, możecie go ograniczać, ale nie da się go całkowicie wyeliminować. Dlatego jakość materiału szkółkarskiego jest tutaj najważniejsza – konkluduje prof. Górska-Drabik.

W ramach działań profilaktycznych prelegentka rekomendowała również stosowanie metod mechanicznych. Polegają one na podawaniu roślinom związków wzmacniających strukturę liści, takich jak krzem. Wzmacnianie ścian komórkowych poprzez odpowiednie nawożenie będzie szkodnikowi utrudniać żerowanie. Tym samym właściwe odżywianie będzie skutecznym uzupełnieniem strategii ochrony plantacji przed roztoczem truskawkowcem i innymi gatunkami.

Materiał powstał na podstawie wykładu dr hab. Edyta Górska Drabik, prof. UP w Lublinie pt. „Skuteczne rozwiązania w zwalczaniu roztocza truskawkowca”, wygłoszonego 28 lipca 2024 r. w ramach Warsztatów Techniki Jagodowej Berry Tech 2024.

KUPUJĄC ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN PAMIĘTAJ: Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. Środki ochrony roślin do użytku profesjonalnego mogą być nabyte tylko i wyłącznie przez osoby pełnoletnie oraz posiadające kwalifikacje wymagane od osób nabywających środki ochrony roślin określone w ustawie (art. 28 Ustawy z 8 marca 2023 r. o Środkach Ochrony Roślin Dz. Ust. 2020 poz. 2097 z późn. zm.).

To Cię może zainteresować – kliknij w obrazek i sprawdź szczegóły: