Wciornastki w uprawie truskawki – szkodliwość, monitoring, zwalczanie

Mały szkodnik, ale poważny problem… Wciornastki, bo o nich mowa, zyskują w ostatnim czasie na znaczeniu w uprawach jagodowych. Szczególnie groźne są dla truskawki powtarzającej oraz dla odmian tradycyjnych, ale tych najpóźniejszych. O rosnącym zagrożeniu wciornastków w uprawie truskawki oraz możliwościach ich zwalczania mówiła dr hab. Edyta Górska-Drabik, prof. UP w Lublinie podczas Berry Tech 2021.

Jakie wciornastki żerują w uprawie truskawki? Diagnostyka

W uprawach truskawek najczęściej spotykane są trzy gatunki wciornastków: wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci), wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis) oraz wciornastek różówek (Thrips fuscipennis). Wciornastek tytoniowiec jest najpowszechniejszy, nieco rzadziej mamy do czynienia z w. zachodnim i w. różówkiem. Jednak zwalczanie każdego z tych gatunków rodzi trudności.

Wciornastek zachodni lokalnie jest notowany na truskawce pod osłonami, a także sporadycznie w gruncie, szczególnie w sąsiedztwie upraw warzywnych i roślin ozdobnych pod osłonami – informuje prof. Edyta Górska-Drabik podczas Berry Tech 2021.

Identyfikacja wciornastków w uprawie truskawki bywa trudna ze względu na ich niewielkie rozmiary oraz podobieństwo morfologiczne pomiędzy gatunkami. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że objawy uszkodzeń roślin mogą być mylone z symptomami wywołanymi przez inne czynniki stresowe, takie jak choroby grzybowe, uszkodzenia mechaniczne czy niedobory składników pokarmowych. Dlatego tak ważne jest, aby problem występujący na plantacji był dobrze zdiagnozowany.

Biologia i morfologia wciornastków

Wciornastki to drobne owady, które mierzą zaledwie do 2 mm długości. Dorosłe osobniki mają smukłe ciało i wąskie, błoniaste skrzydła, często ułożone wzdłuż odwłoka. Natomiast larwy są mniejsze, jaśniejsze i pozbawione skrzydeł. Ich cykl życiowy obejmuje pięć stadiów rozwojowych: jajo, larwa, nimfa, przedpoczwarka i osobnik dorosły. W ciągu roku rozwijają się zwykle 2–3 pokolenia wciornastków, jednak w uprawach pod osłonami, gdzie panują sprzyjające warunki, liczba ta może być znacznie wyższa, sięgając nawet do kilkunastu pokoleń w sezonie. Wciornastki żerują już od wiosny, ale na plantacjach najbardziej aktywne stają się po uschnięciu chwastów rosnących w pobliżu plantacji. Należy bowiem dodać, że większość gatunków wciornastków to polifagi, czyli szkodniki żywiące się różnymi gatunkami roślin, również chwastami.

Szkodliwość wciornastków w uprawie truskawki

Wciornastki w uprawie truskawki żerują na młodych częściach roślin, wysysając soki z pąków kwiatowych, kwiatów, liści i owoców.

Podczas żerowania wciornastki nakłuwają tkanki i wysysają sok z komórek rośliny, pozbawiając ją asymilatów (ogładzanie roślin). O obecności głównie larw na liściach świadczą brązowe plamy, po środku których często można zauważyć czarne punkty (odchody). Pąki kwiatowe mogą zasychać jeszcze zanim zdążą się rozwinąć, ale wyraźne skutki żerowanie na pąkach i kwiatach stają się widoczne w okresie owocowania – mówi prof. Górska-Drabik.

Zauważamy wówczas poważne obniżenie plonu poprzez słabsze ich zawiązywanie owoców. Ponadto rozwijające się owoce truskawki są często zdeformowane i ordzawione, przez co tracą wartość handlową.

Szkody takie obserwuje się lokalnie w cieplejszych rejonach kraju i w uprawach pod osłonami. Wciornastek może nalatywać również na truskawkę uprawianą w gruncie, ale raczej dotyczy to odmian najpóźniej dojrzewających, takich jak ’Malwina’. 

Monitoring wciornastków – klucz do skutecznej ochrony

Aby skutecznie chronić plantację przed wciornastkami, należy prowadzić systematyczny monitoring. Lustracje należy rozpocząć już przed kwitnieniem i kontynuować do końca zbiorów. Najlepszym narzędziem do wykrywania obecności tych szkodników są niebieskie lub żółte tablice lepowe. Skuteczność odłowów wzmocnimy, dodając atraktanty i feromony. Trzeba przy tym pamiętać, że feromony będą działały tylko na samce wciornastka, zaś atraktanty również na samice.

Ważne są również obserwacje samych roślin. Szczególną uwagę należy zwrócić na pąki kwiatowe i dolną stronę liści, gdzie wciornastki najczęściej żerują. Progi szkodliwości są niedoprecyzowane i różnią się w zależności od gatunku. Mianowicie dla wciornastka zachodniego często wystarczą 1–2 osobniki odłowione na tablicy lepowej, natomiast dla innych gatunków – kilka do kilkunastu osobników.

Jak zwalczać wciornastki w uprawie truskawki?

Aby skutecznie ograniczyć populację wciornastków i zminimalizować szkody, warto zastosować zintegrowane podejście, łączące różne metody ochrony.

Profilaktyka – pierwsza linia obrony plantacji truskawek przed wciornastkiem

Przede wszystkim należy wdrożyć działania profilaktyczne. Ochrona przed wciornastkami zaczyna się już na etapie zakładania plantacji, wybierając zdrowe, kwalifikowane sadzonki, wolne od wciornastka. Ponadto należy unikać zakładania plantacji w pobliżu terenów zachwaszczonych oraz – w miarę możliwości – w pobliżu innych upraw pod osłonami (warzywa, rośliny ozdobne, truskawka). Regularne usuwanie chwastów również ogranicza ryzyko pojawienia się wciornastków.

Metody mechaniczne – tablice lepowe do odłowu szkodnika

Tablice lepowe to nie tylko narzędzie do monitoringu, lecz także sposób na ograniczenie populacji wciornastków. Wywieszamy je około 30 cm nad roślinami, w okresie pojawiania się pąków kwiatowych i pozostawiamy do końca zbiorów. Zagęszczenie tablic zależy od celu, który plantator sobie założył. Jeśli intencją jest wykrywanie szkodników, zaleca się stosowanie 5 tablic na każde 1000 m². Natomiast jeśli tablice mają wspomagać biologiczne zwalczanie, ich liczba będzie większa.

Biologiczne metody zwalczania

W walce z wciornastkami warto wspomagać się organizmami pożytecznymi. Do ograniczania populacji wciornastka stosuje się:

• pluskwiaki drapieżne – dziubałek wielożerny, Orius insidiosus;
• roztocze drapieżne –  Amblyseius swirskii i Neoseiulus cucumeris (dobroczynek).

Te pożyteczne organizmy nie tylko żywią się larwami (dobroczynki) oraz larwami i formami dorosłymi (dziubałek) wciornastków, lecz także innymi drobnymi szkodnikami oraz pyłkiem roślin. Introdukcja tych naturalnych drapieżców jest możliwa dzięki mikrohodowli rozprowadzanych w formie saszetek, które zawiesza się na roślinach. Saszetki doskonale sprawdzają się w uprawach pod osłonami, gdyż nie przesychają, co wydłuża skuteczność tej metody.

Czym zwalczać wciornastka w truskawce?

W przypadku dużej presji szkodnika konieczne może być zastosowanie środków ochrony roślin. Niestety, aktualnie nie ma preparatów zarejestrowanych do kontrolowania liczebności wciornastków w uprawie truskawki. Mogą one jednak być ograniczane przy okazji zabiegów chemicznych zwalczających inne gatunki szkodników. Kluczowe jest jednak przestrzeganie zaleceń etykietowych dotyczących dawek i okresów karencji. Skuteczność zabiegów poprawi również stosowanie dobrej jakości adiuwantów, np. Optymal Film w dawce 0,2–0,4 l/ha.

Wciornastki w uprawie truskawki – mały duży problem

Choć wciornastki to owady o niewielkich rozmiarach, ich szkodliwość na plantacji truskawek może być bardzo duża. Dlatego skuteczna ochrona przed wciornastkami to przede wszystkim profilaktyka, regularny monitoring plantacji, stosowanie niebieskich i żółtych tablic lepowych oraz introdukcja organizmów pożytecznych. Świadomość zagrożenia, jego trafne rozpoznanie oraz umiejętność szybkiego reagowania pozwolą plantatorom ograniczyć straty i cieszyć się plonami wysokiej jakości.

Materiał powstał na podstawie wykładu dr hab. Edyty Górskiej-Drabik, prof. UP w Lublinie pt. „Wciornastki w uprawie truskawek i malin. Dlaczego są groźne i jak je zwalczać?”, wygłoszonego 31 lipca 2021 r. w ramach projektu Berry Tech 2021.