Choroby odglebowe truskawki i maliny: Subiektywny ranking szkodliwości agrofagów

Choroby odglebowe truskawki i maliny to jedno z największych wyzwań stojących przed producentami owoców jagodowych. Te niewidoczne gołym okiem agrofagi – szkodliwe grzyby i nicienie – atakują system korzeniowy, prowadząc do znacznych strat w plonach. Ich diagnoza bywa skomplikowana, a skuteczne zwalczanie – jeszcze trudniejsze. Dr inż. Aneta Chałańska (NEFscience) opracowała bardzo subiektywny ranking szkodliwości tych patogenów, koncentrując się na kluczowym dla plantatorów kryterium: sposobie radzenia sobie z problemem.

Kryteria rankingu szkodliwości agrofagów glebowych

Tradycyjne klasyfikacje patogenów często skupiają się na ich biologii czy częstotliwości występowania. Ranking dr inż. Anety Chałańskiej przyjął jednak inne, bardziej praktyczne podejście. Mianowicie za punkt wyjścia obrała trudność zwalczania danego agrofaga w istniejącej uprawie truskawki czy maliny. Dla plantatora istotne jest bowiem nie tyle, jak często dany patogen występuje, lecz to, czy jest w stanie skutecznie go wyeliminować i utrzymać rentowność produkcji. Ranking dzieli zatem patogeny odglebowe truskawki i maliny na pięć klas, od najtrudniejszych do najłatwiejszych do opanowania, oferując przy okazji dostępne metody zwalczania chorób glebowych.

Klasa 1: Patogeny glebowe niemożliwe do zwalczania w istniejącej uprawie

To najbardziej pesymistyczny scenariusz dla każdego plantatora. Są to bowiem patogeny odglebowe truskawki i maliny, których zwalczanie w istniejącej uprawie jest niemożliwe. Zaliczamy do nich grzyby z rodzaju Verticillium (V. dahliae, V. alboatrum). Po wycofaniu tiofanatu metylu, obecnie zwalczanie Verticillium w już założonej plantacji stało się praktycznie niemożliwe. Co prawda niektóre preparaty mikrobiologiczne mogą przyhamować rozwój wertycyliozy, jednak nie są w stanie całkowicie zwalczyć patogenu, zwłaszcza po przekroczeniu progu zagrożenia. Tym samym straty spowodowane przez ten grzyb mogą całkowicie wykluczyć opłacalność uprawy.

Aby wertycylioza nie pozbawiła plantacji produktywności, absolutną podstawą jest analiza gleby przed założeniem plantacji pod kątem obecności Verticillium. W przypadku jego wykrycia, zaleca się długoterminowe zmianowanie (np. uprawa kukurydzy, zbóż, gorczycy w poplonie), pamiętając, że mikrosklerocja Verticillium mogą przetrwać w glebie nawet 10 lat. Skutecznym rozwiązaniem chemicznym, stosowanym przed założeniem plantacji, jest Basamid do odkażania gleby.

WARTO WIEDZIEĆ: Po chemicznym odkażaniu gleby należy wykonać test rzeżuchowy do czasu, aż wykaże on brak aktywnego działania substancji czynnej zastosowanego fumigantu. Następnie szczególnie dobrze sprawdzi się zastosowanie Bakto Fusion TSP. Jest to preparat mikrobiologiczny zawierający bakterie strefy korzeniowej oraz grzyby z rodzaju Trichoderma. Stosuje się go w celu poprawy właściwości gleby, zwłaszcza po zabiegu fumigacji. Wpływa również na lepsze odżywienie roślin, co przekłada się na ich wzrost, witalność i plonowanie.

Klasa 2: Agrofagi truskawki i maliny trudne do zwalczania

W tej grupie znajdują się organizmy szkodliwe, których zwalczanie w trakcie wegetacji jest możliwe, ale bardzo mało efektywne. Często ich wystąpienie na plantacji jest zbyt późno diagnozowane i w wielu przypadkach niewiele można już zrobić. Do tej grupy zaliczamy:

• Cylindrocarpon destructans – w truskawce i malinie,
• (Neo)Pestalotiopsis clavispora, Truncatella laurocerasi – w truskawce, często występujące w kompleksie,
• korzeniak szkodliwy – w malinie.

W przypadku truskawki problemem jest ich specyficzna niewrażliwość na wiele substancji czynnych. Przykładowo fungicyd Switch 62,5 WG jest efektywny w ograniczaniu grzyba Pestalotiopsis, ale już nie zadziała na Cylindocarpon. Z kolei Luna Sensation 500 SC czy Signum 33 WG są efektywne w stosunku do grzyba Cylindocarpon, ale nie będą skuteczne wobec Pestalotiopsis. Dlatego precyzyjne rozpoznanie gatunku patogenu truskawki jest bardzo ważne, aby dobrać odpowiednią metodę ochrony. Jeśli chodzi o biologiczne metody zwalczania tej grupy patogenów, dają obiecujące wyniki w testach laboratoryjnych, zwłaszcza przy zastosowaniu w momencie infekcji.

Cylindrocarpon jest groźnym patogenem również w malinie. Do infekcji dochodzi poprzez mikrouszkodzenia korzeni np. spowodowane żerowaniem szkodników. Tu groźne okazują się również  nicienie korzeniaki (P. penetrans), które często tworzą kompleks chorobowy z Verticillium, prowadząc do ogólnego osłabienia wzrostu roślin i spadku plonowania. Zwalczanie nicieni w malinie w istniejącej plantacji jest trudne. Albowiem jedyny preparat, który wykazuje skuteczność wobec tych nicieni – Velum Prime – nie ma rejestracji do stosowania w malinie. Tymczasem inne preparaty, również zawierające fluopyram (substancję czynną dopuszczoną do stosowania w malinie) nie ograniczają nicieni dostatecznie. Dr Chałańska zwraca tu zatem uwagę na to, że znaczenie mają również nośniki substancji czynnej, a nie tylko samego fluopyramu. Jak zatem zwalczać korzeniaki? W tym przypadku również podstawą są zabiegi poprzedzające założenie plantacji.

Klasa 3: Szkodliwe organizmy glebowe możliwe do zwalczenia pod pewnymi warunkami

Ta grupa agrofagów truskawki i maliny wymaga szybkiej i precyzyjnej reakcji. Skuteczne zwalczanie jest możliwe, ale tylko jeśli nastąpi ono tuż przed infekcją lub w momencie jej wystąpienia. Tu warto więc korzystać z modeli pogodowych i wiedzy o biologii patogenu oraz historii jego wystąpienia na plantacji.

W przypadku truskawki są to Rhizoctonia solani, Phytophthora cactorum i guzak północny. Zwalczanie nicieni guzowatych ogranicza się do stadium larwalnego, co w uprawach wieloletnich daje łącznie dwa, a w ciepłe lata – trzy zabiegi w sezonie. Tutaj jest podobna sytuacja z fluopyranem, jak w przypadku korzeniaka. Mianowicie zwalczanie nicieni w truskawce i malinie środkiem Velum Prime jest niedozwolone.

Zwróćcie Państwo na to uwagę uwagę, a jednocześnie nie stosujcie zamienników, bo sam fluopyram nie jest kluczem do sukcesu – mówiła dr inż Aneta Chałańska podczas Kongresu Jagodowego w Nadarzynie (grudzień 2024 r.).

Tę grupę patogenów odglebowych charakteryzuje to, że są możliwości zwalczania chemicznego i to na tyle duże, że pozwalają na rotowanie substancji czynnych w sezonie. Mamy do dyspozycji również różne rozwiązania biologiczne oparte o szereg szczepów bakterii i grzybów, np. Bacillus amyloliquefaciens, Trichoderma harzianum.

Jeśli chodzi o malinę, w tej klasyfikacji znalazły się grzyby odpowiedzialne za zamieranie pędów maliny – Didymella applanata oraz  Coniothyrium fuckellii/Leptosphaeria coniothyrium. Problemy te często ujawniają się na plantacjach dwuletnich, zwłaszcza po mikrouszkodzeniach korzeni (spowodowanych przez zimę, szkodniki, nicienie). Aby więc osiągnąć pełny efekt ograniczenia problemu, należy zastosować zwalczanie kompleksu chorobowego, w tym czynnika sprawczego uszkodzeń – jak np. zwalczanie pryszczarków. 

Klasa 4: Agrofagi glebowe skutecznie zwalczane przy wczesnym zastosowaniu 

Agrofagi z tej grupy można skutecznie zwalczyć nawet po terminie infekcji, ale przed pojawieniem się wyraźnych objawów chorobowych. Sa to:

• w uprawie truskawki: Fusarium spp., Colletotrichum spp. (antraknoza), Coniella fragariae.
• w uprawie maliny: Phytophthora spp., Fusarium oxysporum, Elsinoe veneta (antraknoza).

Coniella bywa mylona z antraknozą, ale skuteczny program ochrony truskawki przed antraknozą zazwyczaj radzi sobie również z Coniellą. Z fuzariozą można poradzić sobie metodami chemicznymi (fludioksonil, fluopyram, proquinazyd, trifloksystrobina) lub, co dr Chałańska szczególnie rekomenduje, biologicznymi metodami zwalczania, które są bardzo efektywne w przypadku Fusarium.

Obecnie w tej grupie patogenów są substancje, które mają rejestrację w danej uprawie, ale niekoniecznie na konkretnego grzyba. Jednak przy okazji zwalczania innych patogenów, będą też bardzo ładnie ograniczać np. Fusarium czy antraknozę. Dr Chałańska zwraca też uwagę na ogromne możliwości, zwłaszcza w przypadku fuzariozy, ograniczania biologicznego. Ale jeżeli chcemy, to też mamy substancje czynne w wystarczającej ilości, żeby można było wdrożyć przemienność grup chemicznych.

WARTO WIEDZIEĆ: Miedź od dawna jest znana ze swoich właściwości grzybobójczych. Gluko Miedź Extra to wieloskładnikowy nawóz dolistny na bazie miedzi o unikalnej formule. Dzięki połączeniu miedzi z kompleksem związków glukonowych pełniących rolę chelatorów zapewnia przyjazne dla roślin i środowiska odżywienie upraw tym pierwiastkiem oraz poprawę odporności roślin na czynniki stresowe, w tym biotyczne.

Klasa 5: Dostateczne zwalczanie nawet po wystąpieniu pierwszych objawów

Ta kategoria obejmuje patogeny truskawki i maliny, z którymi można skutecznie walczyć nawet po zaobserwowaniu pierwszych symptomów choroby. Są to: Pythium sp., Phomopsis sp., Botrytis cinerea (szara pleśń).

To, co możemy użyć i w truskawce i w malinie, to: nawozy miedziowe do podlewania (np. Gluko Miedź Extra); kaptan; boskalid, cyprodynil, fenheksamid, fludioksonil, fluopyram, piraklostrobina, pirymetanil, kaptan, trifloksystrobina. W malinie mamy trochę mniejsze możliwości niż w truskawce, gdzie dodatkowo można zastosować: metalaksyl, fenpyrazamina, izofetamid, mepanipirym.

Prewencja i świadoma ochrona roślin jagodowych

Podsumowując, ranking dr inż. Anety Chałańskiej jasno pokazuje, że w walce z agrofagami odglebowymi truskawki i maliny prewencja jest zawsze kluczowa. Im późniejsza reakcja, tym słabszy, a nawet zerowy efekt. Niezwykle ważne jest świadome działanie – precyzyjne rozpoznanie konkretnego patogenu, zrozumienie, czy mamy do czynienia z kompleksem chorobowym, i jakie substancje czynne będą skuteczne. W dobie dążenia do ograniczenia pozostałości środków ochrony roślin, każdy zabieg powinien być przemyślany i celowany. Nie działajmy na oko, lecz opierajmy się na rzetelnej wiedzy i analizach, aby zapewnić zdrowie naszym plantacjom i maksymalizować plony.

Materiał powstał na podstawie wykładu dr inż. Anety Chałańskiej (NEFscience) pt. „Glebowi wrogowie gatunków jagodowych – ranking szkodliwości”, wygłoszonego 6 grudnia 2024 r. podczas Kongresu Jagodowego, który odbył się w ramach targów Fruit Poland 2024 w Nadarzynie.

Technologie rekomendowane przez Calfert – kliknij w opakowanie i dowiedz się więcej:

 

KUPUJĄC ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN PAMIĘTAJ: Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. Środki ochrony roślin do użytku profesjonalnego mogą być nabyte tylko i wyłącznie przez osoby pełnoletnie oraz posiadające kwalifikacje wymagane od osób nabywających środki ochrony roślin określone w ustawie (art. 28 Ustawy z 8 marca 2023 r. o Środkach Ochrony Roślin Dz. Ust. 2020 poz. 2097 z późn. zm.).