Krzem w nawożeniu roślin – technologia przyszłości oparta na nauce i praktyce

Krzem w nawożeniu roślin to technologia, którą coraz częściej uwzględniają w swoich strategiach profesjonalni plantatorzy, doradcy i producenci owoców. Choć jeszcze niedawno traktowana była jako ciekawostka, dziś znajduje realne zastosowanie w nowoczesnych systemach uprawy. Dlaczego warto wprowadzić krzem do programu nawożenia roślin i jak robić to skutecznie?

Krzem w nawożeniu roślin – wszechobecny pierwiastek o wielkim potencjale

Krzem to drugi po tlenie najbardziej rozpowszechniony pierwiastek na Ziemi. Jak podkreślił prof. Zbigniew Jarosz (Doradca Jagodowy) podczas Kongresu Jagodowego 2025, nie możemy ignorować jego obecności.

Nie po to jest tyle tego pierwiastka, żebyśmy go ignorowali. On musi po coś być – mówił prof. Zbigniew Jarosz.

Choć krzem nie jest oficjalnie klasyfikowany jako składnik pokarmowy, coraz częściej trafia do programów nawożenia roślin jako tzw. pierwiastek korzystny (beneficial element).

To jest jedyny pierwiastek, który nie może zaszkodzić roślinom – ale tylko pod warunkiem, że nie zawiera szkodliwych stabilizatorów – zaznaczył profesor, odnosząc się do swoich pierwszych doświadczeń z tym pierwiastkiem.

Rola krzemu w żywieniu roślin jest ogromna. Mian owicie odpowiada za wzmacnianie naturalnej odporności roślin, poprawia ich tolerancję na stresy abiotyczne i biotyczne, a także korzystnie wpływa na jakość plonów oraz trwałość owoców.

Aktywna forma krzemu w nawożeniu roślin: kwas ortokrzemowy

Jednak aby krzem w nawożeniu roślin działał skutecznie, musi być dostarczony w formie kwasu ortokrzemowego (H₄SiO₄) – to jedyna postać, która jest przyswajalna przez rośliny, może być transportowana w ich tkankach i aktywnie wykorzystywana w procesach fizjologicznych.

Forma ta przenika przez blaszki liściowe i wraz z prądem wstępującym trafia kanałem ksylemowym do tkanek roślinnych, gdzie może tworzyć tzw. warstwę silifikacyjną pod epidermą.

Silifikacja polega na tym, że jeśli stosujemy krzem regularnie – raz, drugi, trzeci – to tuż pod epidermą tworzy się dodatkowa warstwa krystalicznego piasku. Ta krzemionka to fizyczna bariera dla patogenów i szkodników. Przędziorki niechętnie żerują na takich roślinach, bo trudno im się przebić przez tę strukturę – wyjaśnia prof. Jarosz.

Krzem działa więc na dwa sposoby:

• jako mechaniczna bariera, chroniąca tkanki roślinne przed szkodnikami i patogenami,
• jako ochrona fizjologiczna, biorąc udział w wytwarzaniu nabytej odporności systemicznej (SAR).

Wpływ krzemu na odporność roślin wobec szkodników

Zastosowanie krzemu w nawożeniu roślin ma istotne znaczenie w kontekście ograniczenia żerowania szkodników. Tkanki wysycone krzemionką stają się trudniejsze do przebicia, co zniechęca drobne organizmy, takie jak przędziorki, mszyce czy wciornastki, do żerowania. Krzem tworzy mechaniczną barierę pod epidermą, która ogranicza uszkodzenia, a zarazem działa antystresowo, wspierając rośliny fizjologicznie.

 

Dodatkowo, jak wykazano w innym badaniu (Fatem 2014), regularne stosowanie krzemu w bloku zabiegowym wpływa na morfologię liścia. Mianowicie rośliny wytwarzają włoski silniejsze, dłuższe i bardziej elastyczne, które pełnią funkcję fizycznej bariery dla zarodników patogenów i drobnych szkodników.

Gatunki krzemolubne i znaczenie krzemu w nawożeniu roślin jagodowych

W praktyce wiele roślin jagodowych wykazuje wysoką zdolność do akumulacji krzemu. Truskawka może zawierać nawet do 2,5% Si w suchej masie, co czyni ją gatunkiem wyjątkowo dobrze reagującym na nawożenie krzemowe. Jeszcze wyższy potencjał ma borówka, która w naturalnych warunkach może funkcjonować jako hiperakumulator krzemu.

Skrzyp polny nie choruje, żaden szkodnik go nie zje – bo zawiera do 15% krzemu w suchej masie. Gdyby udało się przeprowadzić silifikację w naszych gatunkach choćby do połowy tej wartości, problem z ochroną roślin mielibyśmy z głowy – stwierdza Z. Jarosz.

W związku z powyższym stosowanie krzemu nie tylko w uprawach roślin jagodowych, lecz także innych gatunków przekłada się na:

• ograniczenie presji szkodników (przędziorki, mszyce, wciornastki),
• poprawę naturalnej odporności na patogeny grzybowe (np. szarą pleśń, mączniaka prawdziwego),
• zwiększenie trwałości pozbiorczej i jakości handlowej owoców.

Potasil Plus Krzem – nowoczesny nawóz krzemowy dla profesjonalnych plantatorów

Na rynku dostępnych jest wiele nawozów zawierających krzem. Potasil Plus Krzem to nowoczesny nawóz dolistny w formie płynu, zawierający:

• 20% krzemu w przeliczeniu na SiO₂ (ok. 9% czystego krzemu),
• 12% potasu (K₂O),
• 3% azotu w formie amidowej.

Produkt ten został opracowany na podstawie wieloletnich badań prowadzonych przez prof. Jarosza i jest oparty na stabilnym roztworze ortokrzemianu potasu. Jest skuteczny, bezpieczny i sprawdzony w praktyce polowej.

Technologia stosowania krzemu w nawożeniu roślin

Nawóz Potasil Plus Krzem ma formę płynną i jest przeznaczony do aplikacji dolistnej. Aby krzem w nawożeniu roślin działał skutecznie, zabiegi należy wykonywać:

• regularnie co 7–14 dni,
• w dawce 0,5–3 l/ha,
• solo, bez mieszania z innymi środkami (ze względu na wysokie pH roztworu),
• przy użyciu cieczy roboczej 500–1500 l/ha,
• rano lub wieczorem, gdy warunki wilgotności i temperatury sprzyjają wchłanianiu.

Warto podkreślić, że Potasil Plus Krzem ma wysokie pH, co sprawia, że tworzy środowisko nieprzyjazne dla licznych patogenów chorobotwórczych. Wiąże się to jednak z tym, że preparat nie jest kompatybilny z większością środków ochrony roślin. Dlatego krzem najlepiej stosować solo.

Krzem w nawożeniu roślin a strategia „zero pozostałości”

Zatem stosowanie krzemu idealnie wpisuje się w strategię „minimum pozostałości”.

Wczesną wiosną, kiedy panuje niska temperatura powietrza i duża wilgotność, prof. Z. Jarosz zaleca zabiegi siarkowe. natomiast gdy ryzyko poparzeń siarką wzrasta (temperatura przekracza 20°C i wilgotności pon. 50%) bezpiecznie jest przejść na nawozy krzemowe w bloku co 5-7 dni w maksymalnej dawce. Regularna aplikacja nawozu Potasil Plus Krzem wspomaga naturalną odporność roślin, zmniejszając potrzebę interwencji środkami ochrony roślin. Dodatkowo w okresie kwitnienia i zbiorów można go stosować naprzemiennie z preparatami biologicznymi, np. Poliversum WP, Serifel, Amylo X. Co więcej, przygotowując rośliny do spoczynku – krzem stosowany naprzemiennie z preparatem miedziowym wzmocni ich odporność na stres i zabezpieczy na zimę.

Krzem w nawożeniu roślin to inwestycja w jakość, odporność i plon

Podsumowując, rośliny dokarmiane krzemem są silniejsze, bardziej odporne i wydajniejsze. Lepsza jakość plonu, większa trwałość owoców i mniejsze straty handlowe przekładają się bezpośrednio na wyższe dochody plantatorów.

Prawda o krzemie jest taka, że my się go cały czas uczymy. Wierzę, że za 2-3 lata będziemy mieli kolejną dawkę wiedzy, którą będziemy mogli się dzielić. Jest to pierwiastek na tyle nieobliczalny, że musimy go po prostu dobrze poznać. A jakie są ograniczenia w użyciu krzemu? Właśnie takie, żebyśmy wiedzieli, które produkty są naprawdę cenne, tzn. krzemowe nie tylko z nazwy, lecz również mają odpowiedni skład – konkluduje prof. Zbigniew Jarosz.

Potasil Plus Krzem to sprawdzona technologia, którą warto na stałe wdrożyć w nowoczesne programy nawożenia i ochrony roślin. Krzem w nawożeniu roślin to nie moda – to przyszłość, która już się dzieje.

Materiał powstał na podstawie wykładu dr hab. Zbigniewa Jarosza, prof. UP w Lublinie (Doradca Jagodowy) pt. „Kompleksowa technologia ochrony i stymulacji roślin z zastosowaniem krzemu”, wygłoszonego 6 grudnia 2022 r. podczas Kongresu Jagodowego 2025 w Nadarzynie.

Czytaj równiez:

Krzem w ochronie roślin przed szkodnikami – skuteczność, działanie, zalecenia

Jak aplikować nawóz krzemowy, aby osiągnąć najlepsze efekty?