Szkodniki glebowe w uprawach jagodowych – jak je zwalczać?
Jeśli na plantacji truskawki czy borówki obserwujesz więdnięcie albo wręcz zamieranie roślin, a przyczyn tych problemów nie widać gołym okiem, prawdopodobnie problem znajduje się pod ziemią. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla systemu korzeniowego roślin są szkodniki glebowe, takie jak chrabąszcze, sprężyki, opuchlaki, rolnice, a nawet… turkuć podjadek. Niestety, objawy ich żerowania na korzeniach są zbyt niejednoznaczne, aby bez trafnie zdiagnozować gatunek bez zaglądania w korzenie. Czym charakteryzują się najgroźniejsze szkodniki glebowe roślin jagodowych? Jak zapobiegać ich występowaniu i skutecznie chronić plantację? Mówiła o tym dr hab. Katarzyna Golan, prof. UP w Lublinie podczas Berry Tech 2021 (31 lipca).
Najgroźniejsze szkodniki glebowe
Jeżeli chodzi o szkodniki glebowe, to tutaj mamy do czynienia przede wszystkim z chrząszczami. Jednak to nie jedyni sprawcy problemów, gdyż w ostatnich latach wzrasta szkodliwość motyli (rolnice) oraz już nieco zapomnianego turkucia podjadka.
Chrząszcze – najgroźniejsze szkodniki glebowe roślin jagodowych
Szkodnikami numer jeden, jeżeli chodzi o żerowanie w glebie, są chrząszcze z rodziny poświętnikowatych. Do najczęściej spotykanych należą takie gatunki, jak chrabąszcz majowy, guniak czerwczyk czy chrabąszcz kasztanowiec. Ich larwy, tzw. pędraki, spędzają w glebie od 2 do nawet 4 lat. Ta zdolność do żerowania na korzeniach roślin jagodowych przez kilka sezonów jest szczególnie problematyczna., gdyż wpływa negatywnie na same rośliny. Objawia się to zniszczeniem systemu korzeniowego, więdnięciem roślin, a w późniejszym czasie ich placowym zamieraniem. Dodatkowo osobniki dorosłe żerują na liściach, wygryzając w nich otwory, a niekiedy wręcz powodując gołożery. Ponadto w przypadku ogrodnicy niszczylistki dorosłe chrząszcze uszkadzają kwiaty.
Chrząszcze z rodziny sprężykowatych
Do tej grupy zaliczamy takie gatunki jak osiewnik rolowiec, podrzut szary, nieskor czarny. Osobniki dorosłe charakteryzują się wydłużonym ciałem i tym, że po odwróceniu na część grzbietową przeskakują na odnóża, wydając charakterystyczny trzask. Larwy sprężyków, zwane drutowcami, żerują na korzeniach roślin przez okres do 5 lat. Właśnie ten długi cykl rozwojowy stanowi o wysokiej szkodliwości drutowców. Albowiem ukryte pod powierzchnią ziemi wygryzają w korzeniach i szyjce korzeniowej otworki, drążąc korytarze. Tym samym wpływają na osłabienie roślin i ich stopniowe zamieranie.
Opuchlaki
Ta grupa chrząszczy charakteryzuje się tym, że osobniki dorosłe żerują nocą na liściach, pozostawiając na ich brzegach charakterystyczne wygryzienia. Zaobserwowanie tych objawów może być pomoce w diagnostyce problemu. Natomiast larwy opuchlaków to typowe szkodniki glebowe. Niszczą system korzeniowy roślin, co prowadzi do stopniowego więdnięcia i obumierania. Opuchlaki rozwijają się z jaj, które samica składa do gleby w postaci złoży – każde może zawierać nawet po 200 jaj. To sprzyja szybkiemu rozwojowi populacji i masowemu żerowaniu w systemie korzeniowym roślin uprawnych.
Rolnice – motyle też mogą być groźne dla systemu korzeniowego
Kolejna grupa szkodników glebowych należy do rzędu motyli. Rolnice potrafią wyrządzać poważne szkody na plantacjach roślin jagodowych. Ich larwy bowiem żerują na korzeniach i w obrębie szyjki korzeniowej, podcinając je i ściągając do kryjówek w glebie. Ich nocna aktywność dodatkowo utrudnia identyfikację sprawców uszkodzeń. Podgryzanie podstaw roślin powoduje ich szybkie zamieranie, co może prowadzić do znacznych strat w plonie.
Turkuć podjadek – szczególnie groźny w uprawach pod osłonami
Co ciekawe, w ostatnich latach ponownie wzrosło znaczenie turkucia podjadka jako szkodnika plantacji jagodowych. Dotyczy to szczególnie upraw pod osłonami. W tym przypadku korzeniami żywią się zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe, powodując podcinanie korzeni. Duże rozmiary turkucia (5–6 cm) oraz zdolność do lokalnych, masowych wystąpień czynią go poważnym zagrożeniem.
Z drugiej strony, jeżeli nie występuje licznie, turkuć może być organizmem pożytecznym, ponieważ jego ulubionym przysmakiem są pędraki, drutowce i ślimaki. Wówczas, jeśli nie występuje masowo, może nam troszeczkę tą populację szkodników glebowych zmniejszyć – dodała prelegentka.
Profilaktyka podstawą skutecznej ochrony plantacji przed szkodnikami glebowymi
Profilaktyka jest kluczowa w ograniczaniu liczebności szkodników glebowych. Ogromne znaczenie ma stosowanie roślin fitosanitarnych jako przedplon, np. gryka, owies, gorczyca, aksamitka. Należy też pamiętać o zabiegach agrotechnicznych, które wyciągają szkodniki na powierzchnię gleby, gdzie będą niszczone przez naturalnych drapieżników (np. ptaki) czy inne czynniki, np. temperaturę. Ważny jest także odpowiedni płodozmian, który zminimalizuje ryzyko występowania szkodników glebowych na plantacji.
Jak prowadzić monitoring plantacji?
Podstawą skutecznej ochrony plantacji jest monitoring pod kątem szkodników glebowych. Lustrację należy przeprowadzać od wczesnej wiosny do końca sierpnia, pobierając próbki gleby z 32 dołków (o łącznej powierzchni 2m2) o wymiarach 25x25x30 cm. Progiem zagrożenia jest obecność jednego pędraka lub drutowca lub 10 larw opuchlaka na 2m2 . Po przekroczeniu tych progów należy przystąpić do ochrony.
Jak zwalczać szkodniki glebowe na plantacji roślin jagodowych?
Niestety, możliwości stosowania środków chemicznych są w Polsce mocno ograniczone. Jedynym zarejestrowanym obecnie preparatem do zwalczania szkodników glebowych jest Mospilan 20 SP (acetamipryd). Prof. Golan rekomenduje jednak znaczne zwiększenie nacisku na ochronę biologiczną, jako bardziej skuteczną metodę walki ze szkodnikami glebowymi, a przy tym przyjazną dla środowiska.
Mianowicie do dyspozycji mamy preparaty biologiczne oparte na grzybach i nicieniach entomopatogennych. Jeżeli chodzi o grzyby z rodzajów Beauveria i Metarhizium, wymagają kontaktu z ciałem owada oraz wilgotnej gleby, aby były skuteczne.
Zaletą tych preparatów jest to, że one nie będą nam działały tylko na pędraki czy tylko na opuchlaki, ale wykazują szersze spektrum działania, więc możemy pozbyć się kilku gatunków szkodnika jednocześnie – mówiła prof. Golan.
Nicienie entomopatogennne również mogą być efektywne, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej wilgotności podłoża, co umożliwia ich przemieszczanie się i działanie na szkodniki.
Pędraki, drutowce, opuchlaki – kiedy najlepiej zwalczać?
Najlepszym terminem na zwalczanie szkodników glebowych jest okres, kiedy larwy chrząszczy żerują płytko pod powierzchnią gleby, czyli od czerwca do września – wczesna jesień to najlepszy czas na zwalczanie opuchlaków oraz pędraków. Drugi rekomendowany termin to wczesna wiosna: przełom kwietnia i maja.
Skuteczna walka ze szkodnikami glebowymi w uprawach jagodowych wymaga kompleksowego podejścia, łączącego profilaktykę, monitoring oraz metody biologiczne i chemiczne. Kluczowe jest dbanie o zdrowie gleby i zachowanie naturalnej równowagi ekosystemu, co pozwala ograniczyć liczebność szkodników i minimalizować straty w uprawach. Pamiętajmy też o występujących w naszym otoczeniu wrogach naturalnych szkodników glebowych. Żerującymi w ziemi larwami nie pogardzą ptaki, krety czy owady z rodziny biegaczowatych. Warto więc wspierać ich obecność na plantacjach, dbając o odpowiednie warunki siedliskowe.
Czytaj również:
Jakie są możliwości zwalczania szkodników glebowych na plantacji truskawek?
Materiał powstał na podstawie wykładu dr hab. Katarzyny Golan, prof. UP w Lublinie pt. „Czy jesiennymi zabiegami możemy ograniczyć wiosenną presje szkodników glebowych w uprawach jagodowych ?”, wygłoszonego 31 lipca 2021 r. w ramach projektu Berry Tech 2021.
KUPUJĄC ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN PAMIĘTAJ: Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. Środki ochrony roślin do użytku profesjonalnego mogą być nabyte tylko i wyłącznie przez osoby pełnoletnie oraz posiadające kwalifikacje wymagane od osób nabywających środki ochrony roślin określone w ustawie (art. 28 Ustawy z 8 marca 2023 r. o Środkach Ochrony Roślin Dz. Ust. 2020 poz. 2097 z późn. zm.).